De onderstaande autonome ontwikkelingen zijn in de Kaderbrief opgenomen:

Sinds 2015 bestaat de voorziening Beschut werk. Dit is een voorziening voor inwoners die arbeidsvermogen hebben, maar zoveel begeleiding en/of aanpassingen op de werkplek nodig hebben, dat die niet van een reguliere werkgever kunnen worden verwacht, óók niet met extra voorzieningen van de gemeente of het UWV. De inwoners die een beschut werk indicatie krijgen zijn over het algemeen jong, doordat ze van vso/pro onderwijs komen of niet meer in aanmerking komen voor de Wajong. Mede hierdoor zal het aantal inwoners met een beschut werk indicatie de komende jaren verder op blijven lopen.

Meer inwoners met een beschut-werk-indicatie betekent ook meer begeleidingskosten voor de gemeente. Doordat deze kosten toenemen is meer budget nodig voor de begeleiding van deze doelgroep. De gemeente heeft namelijk een taakstelling: voor 2023 is dat 119 beschut werkers. Het budget binnen de primitieve begroting is €209.000, deze is niet meer toereikend om de toename te dekken. De kosten nemen toe met €200.000 (2024), €300.000 (2025), €400.000 (2026 en verder). Daarnaast is er een aantal risico’s ingegeven door wetswijzigingen. Advies is om dit te dekken uit de algemene middelen.

Kadernota GGD

De GGD heeft in haar kadernota 2024 een financiële vertaling gemaakt van de trends en ontwikkelingen. Een aantal ontwikkelingen hebben forse financiële consequenties zoals de invoering van het nieuwe functiegebouw per 1 januari 2023 en ontwikkelingen in wetgeving. Indien de ontwikkelingen 1 op 1 worden meegenomen in de programmabegroting 2024 van de GGD, dan heeft dit tot gevolg dat de inwonersbijdrage voor Deventer stijgt met €163.000 in 2024 en €198.000 vanaf 2025. Dit is nog exclusief loon- en prijsstijgingen. Het bestuur heeft de kadernota vastgesteld, waarbij is afgesproken dat nadere duiding volgt in programmabegroting. De verwachting is dat de genoemde ontwikkelingen grotendeels autonoom zijn. Om die reden stellen we voor om de verwachte stijging van de inwonersbijdrage mee te nemen in deze kaderbrief (verplichte uitgave GR behoren tot de autonome ontwikkelingen).

Verkorting looptijd minnelijke schuldsaneringsregeling

Recent is zowel in de Tweede als Eerste Kamer het voorstel aangenomen om de looptijd van de wettelijke schuldsaneringsregeling (WSNP) te verkorten van 36 naar 18 maanden. De ingangsdatum van deze wetswijziging is naar verwachting 1 januari 2024. In aansluiting daarop heeft de minister van SZW aangegeven dat zij er vanuit gaat dat gemeenten besluiten om ook de looptijd van de minnelijke schuldregeling van 36 naar 18 maanden terug te brengen.  

Wet inburgering

Met het vaststellen van de nota 2021-2581 Inrichtingskeuzes als gevolg van de Wet inburgering 2021 is een kostenraming van de inburgeringsvoorzieningen en uitvoeringsmiddelen gemaakt. In 2022 en 2023 zal een en ander worden getoetst. In de jaren 2022 en 2023 worden de implementatie en uitvoering deels uit incidentele middelen gedekt. Er wordt een analyse gedaan en een prognose gemaakt voor de benodigde middelen in de jaren 2024 e.v. en of de beschikbare middelen daarvoor toereikend zijn. Het gaat hier zowel om formatie regievoering als subsidies/inkoop partners in de uitvoering.  

Ten aanzien van de regievoering is in de nota Inrichtingskeuzes opgenomen dat wordt gewerkt met een formatie calculatiemodel en een meting, vanuit de afdeling Inkomensondersteuning. Op basis hiervan moeten mogelijk aanpassingen worden doorgevoerd. Over de bekostiging van de Onderwijsroute op langer termijn is op dit moment nog geen duidelijkheid. Omdat deze leerroute duurder is dan de B1- en Z-route hebben gemeenten in de jaren 2022 en 2023 een specifieke uitkering ontvangen. Het is nog onduidelijk of gemeenten in 2024 en verder ook deze ‘aanvullende SPUK’ ontvangen.  

Rijksbijdrage Jeugd en hervormingsagenda

Voor Jeugd hebben wij de jaarschijf 2027 toegevoegd.  

• Compensatie tekorten  

Met betrekking tot de compensatie voor de tekorten in de Jeugdzorg heeft het Rijk aangegeven het advies van de Commissie van Wijzen op te volgen. Uit dit advies volgt op basis van inhoudelijke maatregelen een financiële reeks met extra gelden voor de jeugdzorg en besparingen oplopend tot €1 miljard structureel. Op moment van de kaderbrief ontbrak er duidelijkheid over de structurele middelen Jeugd en over de invulling van de hervormingsagenda. Er is destijds een afspraak gemaakt tussen Rijk en VNG omtrent op te nemen jeugdgelden in de meerjarenbegroting. In tegenstelling tot de 75% van het jaar 2022 mochten wij voor 2023 100% van de jeugdgelden opnemen. Wij gaan er voorlopig vanuit dat deze lijn gehanteerd blijft. Voor de jaren 2024 en verder ontvangen de gemeenten bericht zodra de landelijke hervormingsagenda jeugd is vastgesteld.  

Let wel officieel zijn deze gelden nog niet toegekend, de toezichthouder heeft het opnemen van de stelpost jeugd toegestaan voor 2023, maar kan hier richting 2024 anders in staan.  

• Aanvullende besparing  

Het kabinet heeft aanvullend besloten tot het realiseren van de aanvullende besparing van structureel €511 miljoen, welke een Rijksverantwoordelijkheid is gemaakt. Concreet betekent dit dat het aan de Rijksoverheid is om de besparing in te vullen met (wettelijke) maatregelen. Het gaat daarbij om maatregelen waardoor gemeenten minder middelen nodig hebben of waarbij alternatieve inkomsten gegenereerd worden (bv door middel van de invoering van een eigen bijdrage). Ook draagt het Rijk het budgettaire risico ingeval (een deel van) deze maatregelen geen of niet tijdig doorgang vinden. Het Rijk heeft deze opgenomen voor structureel €500 miljoen, het Deventer aandeel is €3,5 miljoen. Wij zijn voorzichtig en houden voor 50% rekening met toekomstige lagere uitgaven op jeugd €1,8 miljoen (regel 4). Dit omdat wij de afgelopen jaren al fors hebben geïnvesteerd in het voorliggende veld en wij de kans reëel aanwezig achten dat er dubbelingen zullen zijn in de al uitgevoerde maatregelen.

Nieuwe jaarschijf 2027

De jaarschijf 2027 is toegevoegd in de kaderbrief. Dit betreft: raming Algemene uitkering, structurele stelpost autonome ontwikkelingen, stelpost accres AU, toename ozb op basis uitbreiding aantal woningen en 3% tariefstijging, areaal infrastructuur en stelpost prijzen (%) en lonen/sociale lasten (%).  
Voor 2027 heeft dit als gevolgd dat met betrekking tot een aantal inkomsten en uitgaven de verwachte autonome ontwikkelingen een structureel nadeel moet worden ingeboekt van €1.572.000. Normaliter is de nieuwe jaarschijf positief. Hij is nu negatief omdat er geen rekening gehouden is met accres c.q. verruiming belastinggebied.

3. Aanpassing rekeningresultaat

In de 4e kwartaalrapportage 2022 is een prognose afgegeven van een voordelig saldo na budgetoverheveling van €8,1 miljoen. Hiermee is er vroeg in het jaar een beeld gegeven van de gerealiseerde resultaten. Daarbij hebben wij tevens aangegeven dat het om een voorlopig resultaat gaat in verband met onzekerheden, zoals het sociaal domein en de accountantscontrole. In april hebben wij de productieverantwoording van onze zorgaanbieders in het sociaal domein (WMO en Jeugd) binnen gekregen en beoordeeld. Op basis hiervan is het resultaat in de definitieve jaarverantwoording bijgesteld. Het definitieve resultaat komt uit op een voordelig saldo na budgetoverheveling van €10 miljoen. Hiervan wordt €3,1 miljoen gereserveerd voor Oekraïense vluchtelingen. Het overige resultaat van €6,9 miljoen wordt gestort in de reserve. Hiervan wordt €2,6 miljoen betrokken bij de eerste kwartaalrapportage/Voorjaarsnota. In de eerste kwartaalrapportage 2023 was rekening gehouden met €3,5 miljoen. Dit betekent een negatieve bijstelling van €0,9 miljoen.

4. Uitkomst BUIG

Het macrobudget dat de Rijksoverheid per gemeente beschikbaar stelt voor de betaling van bijstandsuitkeringen en loonkostensubsidie in het kader van de Participatiewet, de IOAW, IOA en Bbz 2004 leidt niet tot aanpassingen.  

5a. Jeugd

De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en staatssecretaris M. van Ooijen (VWS) hebben een financieel principeakkoord gesloten voor de Hervormingsagenda Jeugd (april 2023). VWS bezuinigt in 2024 en 2025 minder op het jeugdzorg budget voor gemeenten dan eerder aangekondigd.  

Vertrekpunt voor de financiële afspraken van de Hervormingsagenda is het advies van de Commissie van Wijzen. Uit dit advies volgt op basis van inhoudelijke maatregelen een financiële reeks met extra gelden voor de jeugdzorg en besparingen oplopend tot €1 miljard structureel. De besparing van €1 miljard kent een ingroeipad. Het kabinet is bereid als onderdeel van de nu gemaakte afspraken het ingroeipad voor deze besparingen te verzachten met €285 miljoen (€89 miljoen in 2024 en €196 miljoen in 2025). De besparingen zijn wat verzacht maar nog altijd fors!  
In het coalitieakkoord (Rutte IV) staat een aanvullende besparingsopgave op de jeugdzorg die moet leiden tot een aanvullende besparing van €511 miljoen vanaf 2025. Er is meer tijd nodig voor het invullen en daarmee realiseren van deze besparing. De besparing in 2024 €100 miljoen wordt niet gerealiseerd, het kabinet stelt hiervoor €100 miljoen beschikbaar. Dit zijn voor nu incidentele “meevallers”. De structurele besparingen voor 2026 en verder blijven overeind. 

Incidenteel voordeel 2024 en 2025

5b. Reserve Hervormingsagenda

Het voorstel is bovengenoemde incidentele middelen vooralsnog te reserveren voor het ingroeipad uit de hervormingsagenda. Wij stellen voor om een aparte reserve Jeugd te vormen om tegenvallers op te vangen en zo het risico rondom de hervormingsagenda hierop af te dekken. Het betreft hier de risico’s op de lokale en regionale jeugdhulp. Hiermee verwachten we een verdere extra bezuinigingstaakstelling op de gemeentebegroting te voorkomen. 

6. Stelpost autonome ontwikkelingen

Voor het opvangen van autonome ontwikkelingen is jaarlijks een structurele stelpost beschikbaar. De bestendige gedragsregel is dat elk jaar wordt bekeken of de eerste jaarschijf van de stelpost eenmalig of structureel met worden ingezet ter dekking van de autonome nadelen. 
In de kaderbrief hebben wij voorgesteld om de meerjarenraming sluitend te maken in 2027 met behulp van de stelpost autonome ontwikkeling. Argumentatie hiervoor was omdat er vanwege de onduidelijkheid van het Rijk over de financieringssystematiek wij voor 2027 helemaal geen accres hebben verwerkt.  
Nu er meer bekend is geworden over de structurele financiering van het gemeentefonds na 2027 kan inzet van de stelpost €725.000) opnieuw worden overwogen. 

7. Rijksmededeling compensatie hoge kosten a.g.v. prijsstijging

In 2022 is de inflatie na het uitkomen van het CEP 2022 gestegen. Daarom heeft het kabinet bij de Najaarsnota 2022 besloten om eenmalig vanaf 2023 een extra tranche prijsbijstelling uit te keren. Aangekondigd is toen €300 miljoen (structureel). In de voorjaarsnota van het Rijk blijkt dit slechts €127 miljoen (structureel) te worden. Dat is veel minder dan verwacht. Het Rijk kiest ervoor om de stijging van de loonvoet sector overheid niet mee te nemen, alleen de stijging van de prijzen overheidsinvesteringen (iboi) en nette materiële overheidsconsumptie (imoc) worden meegenomen. De stijging loon- prijsontwikkeling voor 2023 wordt naar verwachting €145 miljoen. Dit is samen €272 miljoen, voor Deventer betekent dit omgerekend circa €1,7 miljoen. Wij houden voorlopig rekening met €1,2 miljoen.

8. Volume accres Rijk

Op 28 april jl. heeft het kabinet de Voorjaarsnota gepubliceerd. Hierin is meer duidelijkheid gegeven over de nieuwe financieringssystematiek, met als doel een stabiele(re) financiering en meer autonomie voor medeoverheden. Vanaf 2026 stapt het kabinet af van de zogenaamde ‘Trap op trap af’, waarbij de inkomsten van gemeenten en provincie meebewegen met de uitgaven van het Rijk. Bij de miljoenennota 2023 heeft het kabinet aanvullend eenmalig het ‘ravijnjaar’ 2026 gecompenseerd door €1 miljard voor gemeenten beschikbaar te stellen. Voor Deventer betekende dit €5,5 miljoen.  

In de voorjaarsnota heeft het kabinet aangegeven vanaf 2027 €1 miljard structureel beschikbaar te stellen voor de gemeenten. Dit is gelijk aan 2026, maar veel lager dan de stijging in 2022-2025. Voor de definitieve financiële uitwerking wachten wij op de mei-circulaire 2023, maar het zal in de orde van grote zijn van €5,5 miljoen structureel. Vanaf 2027 wordt het volume accres van het gemeentefonds geïndexeerd met het bruto binnenlandsproduct (bbp). Deze volumeontwikkeling wordt gebaseerd op een historisch gemiddelde van de ontwikkeling van het bbp, hierdoor schommelen de fondsen minder.  
De indexatie voor inflatie (loon- prijsontwikkeling) volgt die van het lopende jaar, waardoor de fondsen reëel ‘op niveau’ blijven. Wij worden bij de mei-circulaire geïnformeerd over de hoogte van de indexatie, op basis van de gegevens in het CEP.  

Verruiming belastinggebied

Het blijft onbekend of het gemeentelijke belastinggebied al dan niet wordt uitgebreid of herzien. Het Rijk schrijft slechts: 'In samenspraak met de VNG wordt bekeken welke mogelijkheden er zijn qua uitbreiding en modernisering van het belastinggebied'.

9. Vrijval stelpost accres 2026

In de begroting is een stelpost accres geraamd. Deze stelpost moet nadelige verschillen in de accres uitkeringen van de Algemene uitkering dekken. Op het bestuurlijk overleg financiële verhoudingen van 8 juni 2022 is door de staatssecretaris voor Fiscaliteit en Belastingdienst met de VNG afgesproken het volume-accres van het gemeentefonds voor de jaren 2022, 2023, 2024 en 2025 te bevriezen. Dit betekent dat de accressen in de AU tot en met 2025 zijn bevroren (trap op trap af systeem wordt in deze jaren niet gehanteerd door het Rijk) en de stelpost in deze jaren vrijvallen. 

Vorig jaar is besloten dat wij eenmalig worden gecompenseerd voor het ravijnjaar 2026. Dit betekent dat ook deze jaarschijf (€2,9 miljoen) kan vrijvallen. In de voorjaarsnota is vanaf 2027 €1 miljard beschikbaar gesteld voor de volumeontwikkeling voor gemeenten. Dit is gelijk aan 2026, maar veel lager dan de stijging in 2022-2025.De exacte omvang voor Deventer wordt bekend bij de mei-circulaire 2023. Het blijft onbekend of het gemeentelijke belastinggebied wordt uitgebreid. Daarom houden wij de stelpost voor 2027 nog in stand.